Lợi cả cho DN, ND
Trên thực tế, tính hiệu quả của mô hình CĐML không chỉ giúp tăng lợi nhuận cho ND mà còn mang lại nhiều lợi ích to lớn khác. Thông qua CĐML, tính cộng đồng trong sản xuất lúa gạo và ý thức vì lợi ích của cộng đồng, người tiêu dùng, môi trường được nâng cao. ND thực hiện mô hình canh tác lúa theo quy trình thống nhất, thuận lợi cho cơ giới hóa và quản lý dịch hại, việc gieo sạ đồng loạt một giống lúa trên cùng một cánh đồng giúp giảm lượng giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, điều tiết nước hợp lý. Đáng chú ý là việc sản xuất gắn với thị trường hơn khi ND liên kết với DN và được DN “đặt hàng” sản xuất theo yêu cầu của thị trường. Bên cạnh đó, ND còn được DN cung ứng, tư vấn, hướng dẫn sử dụng các loại vật tư đầu vào với giá hợp lý, chất lượng bảo đảm. CĐML cũng giúp DN nâng cao khả năng cạnh tranh khi hình thành vùng nguyên liệu ổn định, chất lượng sản phẩm được cải thiện, đảm bảo an toàn và truy nguyên được nguồn gốc xuất xứ.
Theo Bộ Nông nghiệp và PTNT, mô hình CĐML đã trở thành phong trào được Bộ phát động vào tháng 3/2011 tại TP.Cần Thơ, được các tỉnh, thành phố hưởng ứng mạnh mẽ. Số liệu tổng hợp tại các địa phương thấy, vụ đông xuân 2012-2013, vùng ĐBSCL có 13 tỉnh, thành phố đăng ký tham gia mô hình CĐML với tổng diện tích hơn 71.500ha, tăng 40.000ha so với vụ hè thu năm 2012. So với ngoài mô hình, giá thành sản xuất lúa theo mô hình CĐML thấp hơn 120-600 đồng/kg lúa, lợi nhuận thu được tăng thêm 2,2-7,5 triệu đồng/ha.
Định hướng xây dựng mô hình CĐML của Bộ Nông nghiệp và PTNT tại ĐBSCL là tiến tới hình thành vùng nguyên liệu lúa hàng hóa xuất khẩu 1 triệu hecta và xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam. Để việc tiêu thụ lúa gạo tại các CĐML ở ĐBSCL trong thời gian tới được ổn định, Bộ đề nghị các công ty thành viên của Hiệp hội Lương thực Việt Nam làm đầu mối liên kết ND ký hợp đồng cung ứng vật tư đầu vào và thu mua sản phẩm cũng như đầu tư hệ thống sấy, kho chứa, xay xát, tiêu thụ sản phẩm trong mô hình CĐML; từng bước xây dựng vùng nguyên liệu sản xuất lúa gạo theo quy trình VietGAP và quản lý theo chuỗi giá trị sản phẩm.
Cần trợ lực để nhân rộng
Mô hình CĐML đã khẳng định hiệu quả và diện tích thực hiện liên tục tăng. Song, phải nhìn nhận rằng, diện tích CĐML vẫn còn chiếm tỷ lệ nhỏ so với diện tích lúa tại ĐBSCL. Nhiều ý kiến cho rằng: Ngành hữu quan cần quan tâm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và tạo điều kiện thuận lợi cho mô hình CĐML phát triển.
Theo ông Huỳnh Thế Năng, Phó chủ tịch UBND tỉnh An Giang, để thực hiện mô hình CĐML, đòi hỏi ngành chức năng và DN phải giúp ND, cung ứng cho ND vật tư đầu vào phục vụ sản xuất với giá ổn định, chất lượng đảm bảo và có cụm dịch vụ lúa gạo gắn với vùng nguyên liệu. Mặt khác, cần tạo điều kiện cho ND chủ động và có “quyền” trong bán sản phẩm để được lợi về giá.
Phát biểu tại một hội nghị bàn về sản xuất, tiêu thụ lúa gạo và thủy sản vùng ĐBSCL được tổ chức mới đây tại Đồng Tháp, Phó chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang Trần Thanh Nam cho rằng: “Để phát triển và nhân rộng mô hình CĐML, Nhà nước cần phải có các chính sách khuyến khích DN tham gia tốt hơn, nhất là chính sách ưu đãi về vốn vay cho DN, bởi muốn đầu tư phát triển các mô hình CĐML, bao tiêu sản phẩm cho ND đòi hỏi DN cần phải có nguồn lực tài chính lớn”.
Nhiều DN tham gia thực hiện mô hình CĐML tại ĐBSCL thời gian qua cũng thừa nhận: Vốn và năng lực thu mua lúa gạo của DN có hạn. Bởi trong điều kiện gieo sạ đồng loạt và thu hoạch cũng đồng loạt đã và đang là trở ngại lớn cho DN trong việc liên kết với ND để mở rộng diện tích CĐML. Tại ĐBSCL, hầu như chỉ mới có Công ty cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang thực hiện được mô hình CĐML theo quy trình khép kín từ cung ứng giống, vật tư nông nghiệp và tiêu thụ lúa cho ND với diện tích trên dưới 25.000ha/năm. Còn lại, phần lớn các DN khác đều mới phát triển mô hình ở mức vài nghìn hecta do còn gặp khó khăn về vốn và năng lực thu mua, dự trữ lúa gạo.
Theo ông Phạm Thái Bình, Giám đốc Công ty TNHH Trung An (TP. Cần Thơ), vụ đông xuân 2012-2013, Công ty đầu tư xây dựng CĐML ở hai huyện Cờ Đỏ và Vĩnh Thạnh với diện tích gần 3.000ha. Công ty có kế hoạch phấn đấu nâng diện tích thực hiện mô hình CĐML lên 21.000ha vào năm 2015. Nhưng để thực hiện được mục tiêu này, ngoài sự nỗ lực của Công ty và ND, không thể thiếu vai trò của Nhà nước trong việc ban hành các cơ chế, chính sách ưu đãi về vốn vay. Nếu không có các chính sách ưu đãi về vốn và sự tham gia của ngân hàng, DN rất khó làm CĐML.
Hiện nay, chính quyền và ND tại hầu hết các địa phương chưa có CĐML dù rất muốn nhưng chưa thể đẩy nhanh việc nhân rộng mô hình, do còn thiếu DN đứng ra ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm và cung ứng vật tư đầu vào cho ND. Ngoài ra, việc liên kết giữa ND tại nhiều nơi chưa tốt và các điều kiện về cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất chưa đảm bảo cũng đang làm ảnh hưởng đến việc nhân rộng mô hình CĐML. Chính quyền tại nhiều địa phương khuyến cáo ND không nên trông chờ sự vào cuộc của DN. Trước mắt, bà con hãy liên kết, cùng áp dụng một quy trình sản xuất tiên tiến để giảm chi phí, tăng năng suất, chất lượng. Tuy nhiên, khi chưa có sự vào cuộc của DN thì ND vẫn chưa thể an tâm và khó có thể thực hiện mô hình CĐML khi đầu ra sản phẩm vẫn còn khá “mờ mịt”...
Khánh Trung(kinhtenongthon.com.vn)
