Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 23/QĐ-TTg ngày 06/01/2010 phê duyệt Đề án "Phát triển thương mại nông thôn giai đoạn 2010 - 2015 và định hướng đến năm 2020".
Nhằm thúc đẩy thương mại nông thôn ngày càng phát triển vững mạnh theo hướng văn minh, hiện đại Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Phát triển thương mại nông thôn giai đoạn 2010 - 2015 và định hướng đến năm 2020” (số 23/QĐ-TTg, ngày 06/01/2010). Theo đó, từ nay đến năm 2020, sẽ có khoảng 9.126 tỷ đồng đầu tư phát triển thương mại nông thôn với mục tiêu đến năm 2020, tất cả các xã đều có chợ đạt chuẩn theo tiêu chí nông thôn mới; hoàn thành việc cải tạo, nâng cấp và xây mới các chợ; 80% số thị trấn có hình thức tổ chức phân phối quy mô nhỏ và vừa.
Đề án nêu rõ, đến năm 2011, quy hoạch phát triển hạ tầng thương mại ở địa bàn nông thôn, trong đó có quy hoạch chợ biên giới phải được hoàn thành. Đến năm 2015, 50% chợ biên giới, chợ cửa khẩu, chợ trong khu kinh tế cửa khẩu được nâng cấp, cải tạo và xây mới. Theo đề án, từ nay đến năm 2020, sẽ cải tạo, nâng cấp 142 chợ và xây mới 276 chợ biên giới, chợ cửa khẩu, chợ trong khu kinh tế cửa khẩu với tổng vốn đầu tư dự kiến là 1.534 tỷ đồng. Mục tiêu phát triển thương mại nông thôn nhằm kích thích tiêu dùng và tăng nhanh sức tiêu thụ hàng hoá trong nước. Do vậy, trong năm 2010, cơ bản hoàn thành việc rà soát, đánh giá và tổ chức lại hợp tác xã thương mại ở địa bàn nông thôn. Để nhà đầu tư yên tâm đầu tư lâu dài ở thị trường nông thôn, quy hoạch phát triển hạ tầng thương mại nông thôn (trọng tâm là mạng lưới chợ) được ưu tiên số một. Các địa phương sẽ lập tức bắt tay thực hiện quy hoạch phát triển hạ tầng cho thương mại nông thôn với tổng kinh phí dự kiến từ nay đến năm 2011 là 31,5 tỷ đồng (mỗi tỉnh 500 triệu đồng).
Năm tiếp theo (2012), các chợ đầu mối nông sản sẽ được xây dựng xong tại các vùng sản xuất hàng hoá tập trung như chợ lúa gạo ở Cần Thơ, chợ nông sản Nghệ An, Hải Dương, chợ rau quả chất lượng cao ở Lâm Đồng… Đây là cơ sở để hình thành các trung tâm đấu giá và sở giao dịch hàng nông sản. Đến năm 2020, với tổng số vốn đầu tư dự kiến là 6.040 tỷ đồng, các địa phương sẽ tiến hành cải tạo, nâng cấp 31 chợ và xây mới 82 chợ đầu mối nông sản ở địa bàn nông thôn. Ngoài ra, sẽ xây dựng 3.000 chợ tại 3.000 xã chưa có chợ từ nay đến năm 2020, với tổng vốn đầu tư dự kiến 1.500 tỷ đồng.
Đến năm 2015, 100% chợ trung tâm huyện được kiên cố hóa, 30% thị trấn có loại hình tổ chức phân phối quy mô nhỏ và vừa; tỷ lệ hàng nông sản được tiêu thụ thông qua hợp đồng chiếm từ 25 - 30%, đến năm 2020 là 45 - 50%. Ngoài ra, sẽ hình thành một sở giao dịch gạo tại Cần Thơ, một sở giao dịch cà phê tại Đắc Lắk và một số trung tâm đấu giá hàng nông sản vào năm 2020.
Đề án cũng đề cập khá đầy đủ các mô hình phát triển thương mại nông thôn như: Định hướng phát triển thương mại nông thôn theo mô hình mạng lưới dân sinh trên địa bàn xã; mạng lưới kinh doanh của cá nhân, hộ kinh doanh, hộ nông dân vừa sản xuất vừa kinh doanh thương mại; mạng lưới kinh doanh của các hợp tác xã, cụm xã.
Cấu trúc thương mại trên địa bàn thị trấn, thị tứ bao gồm mạng lưới kinh doanh của doanh nghiệp sản xuất – chế biến, lưu thông hàng hóa và các hợp tác xã, liên hiệp các hợp tác xã thương mại có hệ thống chi nhánh, cửa hàng, cơ sở sơ chế, phân loại, bao gói; các xí nghiệp, trạm trại sản xuất, hệ thống bến bãi, kho cơ sở và kho trung chuyển đặt tại các thị trấn, thị tứ. Do đó mạng lưới khinh doanh của các hộ kinh doanh có quy mô hiện đại hơn, sớm hơn hộ kinh doanh trên địa bàn xã. Mạng lưới chợ trung tâm huyện, chợ dân sinh và một số loại hình phân phối khác được hình thành từng bước theo quy hoạch.
Ở vùng sản xuất nông sản tập trung hoặc ven đô tiếp tục được cải tạo, nâng cấp, xây mới một số chợ đầu mối tổng hợp hoặc chuyên doanh tạo tiền đề hình thành các trung tâm đấu giá và sở giao dịch hàng nông sản, đồng thời phát triển chợ trên sông, chợ biên giới, chợ cửa khẩu, chợ khu kinh tế cửa khẩu.
Tại những vùng sản xuất nông sản hàng hóa tập trung, hình thành các kênh tiêu thụ cấp độ lớn với sự tham gia của các doanh nghiệp có vốn của nhà nước; doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã thương mại, hộ kinh doanh, đại lý, chợ đầu mối…
Tại những vùng sản xuất nông sản hành hóa chưa phát triển, phân tán vừa và nhỏ thì hàng nông sản chủ yếu được tiêu thụ thông qua mạng lưới chợ, siêu thị, cửa hàng chuyên doanh thị trấn, thị tứ; chợ dân sinh, cửa hàng tạp hóa ở địa bàn xã.
Tại các vùng nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, xây dựng mối liên kết kinh tế bền vững giữa hộ nông dân, hợp tác xã thương mại với cơ sở sản xuất - chế biến, giữa cơ sở sản xuất – chế biến với doanh nghiệp thương mại; xây dựng cơ chế để các hộ sản xuất và xã viên hợp tác xã được mua cổ phần trong công ty cổ phần hoặc doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa.
Đối với vật tư nông nghiệp: Phát triển mạng lưới kinh doanh theo hướng củng cố, hoàn thiện mạng lưới chợ tư liệu sản xuất, hệ thống phân phối, đại lý, cơ sở kinh doanh. Triển khai xây dựng mô hình thí điểm cung ứng vật tư phục vụ sản xuất nông nghiệp theo hướng gắn với mô hình thí điểm tiêu thụ nông sản.
Đối với hàng nông nghiệp tiêu dùng thì căn cứ nhu cầu thị hiếu, và mức thu nhập của cư dân nông thôn, thiết lập mạng lưới kinh doanh tiêu dùng với quy mô và phương thức hoạt động phù hợp từng địa bàn; phát triển các chợ kinh doanh tổng hợp, hệ thống đại lý, cửa hàng thương nghiệp tại các trung tâm cụm xã, cơ sở kinh doanh, hợp tác xã thương mại và hộ kinh doanh. Từng bước phát triển chuỗi cửa hàng tiện lợi, siêu thị, trung tâm thương mại trong quá trình cải tạo mạng lưới chợ truyền thống ở nông thôn, thị trấn, thị tứ.
Phát triển chợ trên địa bàn nông thôn vùng đồng bằng: Di dời, cải tạo, nâng cấp và xây mới các chợ dân sinh. Nâng cấp, cải tạo, mở rộng hoặc xây mới các chợ tổng hợp bán buôn, bán lẻ tại trung tâm kinh tế huyện. Tập trung xây dựng chợ đầu mối bán buôn nông sản quy mô lớn tại các vùng sản xuất hàng hóa tập trung của vùng và tỉnh.
Đối với nông thôn trung du, miền núi: Ngoài định hướng phát triển chợ đầu mối nông sản tại các vùng sản xuất tập trung, chợ dân sinh địa bàn xã và trung tâm huyện, chú trọng nâng cấp, cải tạo và xây mới chợ biên giới, chợ cửa khẩu, chợ nằm trong khu kinh tế cửa khẩu.
Tất cả các dự án đầu tư hạ tầng thương mại trên địa bàn nông thôn đều được hưởng chính sách ưu đãi đầu tư quy định tại Nghị định số 108/2006/NĐ-CP ngày 29/09/2006 của Chính phủ, được vay tín dụng đầu tư nhà nước theo quy định tại Nghị định số 151/2006/NĐ-CP ngày 20/12/2006 của Chính phủ về tín dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu và Nghị định số 106/2008/NĐ-CP ngày 19/09/2008 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số Điều của Nghị định số 151/2006/NĐ-CP.
Đề án Phát triển thương mại nông thôn đang mở ra một bức tranh thương mại nông thôn hiện đại, gắn kết thương mại với sản xuất, đặt hàng cho sản xuất. Đề án đầu tư cải thiện một bước quan trọng cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn theo hướng hiện đại đáp ứng hội nhập quốc tế và khai thác tiềm năng các vùng kinh tế, các đầu mối thương mại nội quốc và xuất khẩu./.
Đỗ Thơm(t/h)
