Sản lượng tiếp tục sụt giảm, giá cá tra dù tăng nhẹ song tình trạng người nông dân treo ao, thua lỗ kéo dài vẫn tiếp tục diễn ra. Phân tích rõ những nguyên nhân khiến ngành cá tra khốn khó như hiện nay, theo ông Trương Đình Hòe – Tổng Thư ký Hiệp Hội chế biến vàxuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), một trong những nguyên nhân căn cơ chính là do sự phát triển tự phát trong thời gian ngắn.
Sản lượng tiếp tục sụt giảm, giá cá tra dù tăng nhẹ song tình trạng người nông dân treo ao, thua lỗ kéo dài vẫn tiếp tục diễn ra. Vấn đề tái cơ cấu ngành cá tra đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Song, trong ngắn hạn, con cá tra Việt Nam vẫn khó vươn mình, khi các DN vẫn đang "mạnh ai nấy làm”
Giá mới tăng đã giảm
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sản lượng cá tra 10 tháng đầu năm ước đạt 785 ngàn tấn, tương ứng với diện tích nuôi thả khoảng 5.700 ha. Một số tỉnh có diện tích và sản lượng cá tra lớn như Đồng Tháp, Bến Tre, Cần Thơ, Vĩnh Long…
Vụ Nuôi trồng thủy sản cho biết rõ hơn, hiện diện tích nuôi cá tra chỉ bằng khoảng 90,9% so với năm 2012, diện tích thu hoạch bằng khoảng 87%. Dự báo, từ nay tới cuối năm, diện tích mặt nước nuôi cá tra nguyên liệu sẽ còn sụt giảm khoảng 1.000 ha.
Một điểm sáng nhỏ là sau khi duy trì ở mức thấp trong tháng 9, giá cá tra nguyên liệu trong tháng 10 đã có xu hướng tăng nhẹ. Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Vĩnh Long, giá cá đã tăng khoảng 500 đồng/kg, dao động từ 23.000-24.000 đồng/kg. Tuy nhiên, mức giá này cũng mới vừa khớp với giá thành sản xuất, người nuôi cá vẫn chưa có lời, sản xuất không phát triển, nhiều ao tiếp tục bị treo, người nuôi không có khả năng tái sản xuất do thua lỗ kéo dài.
Ông Lê Chí Bình, Phó Chủ tịch Hiệp hội nghề nuôi và chế biến thủy sản tỉnh An Giang cho biết, đầu tháng 10, giá cá tra có nhích lên mức 24.000 đồng/kg, nhưng chỉ được khoảng 2 tuần đã quay đầu giảm nhẹ, xuống mức 23.000-23.800 đồng/kg. Diện tích nuôi cá tra ở tỉnh này cũng đã sụt giảm mạnh từ mức 1.100 ha của năm 2012, đến nay chỉ còn khoảng hơn 800 ha.
Một thông tin đáng buồn khác cũng được ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam Vasep đưa ra, giá xuất khẩu cá tra đang ngày càng có chiều hướng sụt giảm theo từng năm. Kim ngạch xuất khẩu năm 2013, nhiều khả năng chỉ đạt xấp xỉ 2012. Tỷ trọng xuất khẩu sang châu Âu, thị trường lớn của cá tra Việt Nam, đã giảm mạnh, từ 48% năm 2008 xuống còn 22,4% năm 2012.
Tái cơ cấu – người nuôi vẫn phải chờ
Phân tích rõ những nguyên nhân khiến ngành cá tra khốn khó như hiện nay, theo ông Trương Đình Hòe, một trong những nguyên nhân căn cơ chính là do sự phát triển tự phát trong thời gian ngắn. Chỉ trong 12 năm, từ năm 2000 – 2012, sản lượng nuôi cá tra đã tăng tới 650 lần. Do không nắm rõ nhu cầu, xu hướng thị trường dẫn tới cân đối cung cầu bị mất kiểm soát, nguồn nguyên liệu bị dư thừa.
Còn theo ông Lê Chí Bình, đó là hệ lụy tất yếu của tư duy manh mún, "mạnh ai nấy làm”. Nhiều DN do quá khó khăn, đã bất chấp bán phá giá sản phẩm để cạnh tranh, chiếm thị phần. Thậm chí, giảm cả chất lượng cá để giảm giá bán, sau đó lại quay lại "ép” người nuôi cá bán với giá thấp.
Bởi thế, để tháo gỡ khó khăn cho ngành cá tra, Vasep cho biết, hiệp hội đã đề ra 6 nhóm giải pháp hướng tới tái cơ cấu ngành cá tra. Trong đó, chú trọng việc giảm diện tích, giảm sản lượng để nâng cao chất lượng.
Bên cạnh đó, sẽ ban hành quy chế áp dụng thí điểm hệ thống cấp và kiểm soát hạn ngạch sản lượng (quota) nuôi cá tra cho xuất khẩu phù hợp với nhu cầu thị trường, hướng tới nâng cao chất lượng và phòng bệnh cho cá tra giống, cho phép áp dụng thí điểm cơ chế xuất khẩu qua một đầu mối thống nhất, cho phép thu phụ phí phát triển và bảo vệ thị trường ngành cá tra.
Tuy nhiên, ông Lê Chí Bình cho rằng, các giải pháp tái cơ cấu nói trên là rất cần thiết nhưng vẫn khó thực thi trong ngắn hạn. Người dân nuôi cá theo nhu cầu, cung cầu thị trường nên để giảm được diện tích, giảm sản lượng không phải câu chuyện dễ triển khai.
Trong khi đó, từ nay tới cuối năm, nhu cầu cá nguyên liệu cho xuất khẩu đã được đáp ứng. Song, nguy cơ thiếu nguyên liệu hoạt động cho những hợp đồng xuất khẩu lâu dài và cho năm 2014 đã hiện hữu.
Ngay cả câu chuyện hỗ trợ vốn cho người nông dân – giờ cũng không còn là vấn đề then chốt. Không bàn tới câu chuyện NH không dám cho vay, bản thân người dân cũng không dám vay vì đầu tư nuôi cũng đồng nghĩa việc thua lỗ. Do đó, điều quan trọng nhất hiện nay là tìm giải pháp tổ chức lại thị trường xuất khẩu, làm sao cải thiện giá cá tra xuất khẩu.
Bên cạnh đó, người nuôi cá cũng đang rất trông chờ vào việc Chính phủ sớm ban hành Nghị định về quản lý sản xuất và tiêu thụ cá tra, để có một hành lang pháp lý cụ thể, một lối đi rõ ràng, thông thoáng cho người dân, DN và chính quyền địa phương.
Vũ Phong/ Báo Đại Đoàn Kết
